
پل خواجو اصفهان
پل خواجو اصفهان ،در شرق سی وسه پل قرار دارد ،به پل شاهی و رکن الدین هم معروف بوده است .ازبناهای دوره حکومت شاه عباس دوم صفویان است .این پل از نظر استحکام، تقارن و سبک معماری، و کاشی کاری در عصر صفوی بهعنوان یکی از زیباترین پلهای دنیا بشمار می رفت و هم اکنون بهخاطر معماری و تزیینات کاشیکاری به کار رفته در آن، از سایر پلهای زایندهرود معروفتر میباشد. پل تاریخی خواجو بهعنوان یکی از جاهای دیدنی اصفهان، در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت.
پل خواجو کجاست؟
پل خواجو روی رودخانه زایندهرود در شهر اصفهان قرار گرفته است و با سی و سه پل (پل الله وردی خان) حدود ۱۸۰۰ متر فاصله دارد. این پل در انتهای جنوبی چهارباغ خواجو و در انتهای شرقی خیابان کمال الدین اسماعیل اصفهانی خودنمایی میکند.
اگر قصد دارید با مترو خود را به پل خواجو برسانید، ایستگاه سی و سه پل نزدیکترین ایستگاه مترو میباشد که میتوانید مسیر دو کیلومتری تا پل خواجو را پیاده طی کرده یا از تاکسی استفاده نمایید.
آدرس پل خواجو: استان اصفهان، شهر اصفهان، پل خواجو
مطلب هدیه از سایت تورفارسی موسسه حقوقی
تاریخچه پل خواجو
شاه عباس دوم صفوی در سال ۱۰۶۰ هجری قمری دستور ساخت پل خواجو را روی بقایای پل حسن بیک از دوره تیموری داد. بر اساس روایات،هدف شاه عباس دوم از ساخت پل خواجو ،پیوند دادن دو محله خواجو و دروازه حسن آباد به تخت فولاد و راه شیراز بوده است . علاوه براین پل بهعنوان یک سد عمل هم بوده است .
در میان دو ضلع شرق و غرب پل ،ساختمانی بنا شده است که شامل چند اتاق مزین به نقاشی است که شاه نشین نامیده می شده است .این ساختمان جایگاه شاه عباس و امیران بوده است برای اینکه بتواند همراه با خانواده، اقامت کوتاهی داشته باشند در طول و، علاوه بر رفت و آمد از روی زاینده رود، این پل محلی برای تماشای مسابقههای قایقرانی، تفریح و خوشگذرانی و مسابقات شنا در دریاچه مصنوعی نیز بوده است .
کتیبهای در بخش جنوبى پل وجود دارد که نشان میدهد پل خواجو در زمان سلطنت ناصرالدین شاه قاجار در سال ۱۲۹۰ هجرى مرمت گشته است.
وجه تسمیه پل خواجو
پل خواجو را با نامهای دیگری همچون بابا رکنالدین، گبرها، حسنآباد، شیراز و پل شاهی نیز مینامیدند. علت نامگذاری آن به پل بابا رکنالدین، وجود بقعه بابا رکنالدین در تخت فولاد بوده است. مجاورت آن با محله خواجو نیز باعث شد که به پل خواجو معروف گردد. این پل در نزدیکی جاده اصفهان به شیراز قرار داشت و در مقطعی از تاریخ، با نام پل شیراز خوانده میشد.
از آنجا که گبرها برای رفتن به محله خود از این پل استفاده مینمودند، به پل گبرها نیز معروف بود. پل حسن آباد نیز یکی دیگر از اسامی آن بوده است؛ چراکه در روزگاران گذشته محله خواجو را با نام حسن آباد میشناختند.
همان طور که گفتیم شاهعباس دوم در سال ۱۰۶۰ هجری قمری پل خواجو را بنا کرد و همین موضوع باعث شد که به پل شاهی معروف گردد.
معماری پل خواجو
پل خواجو یک شاهکار معماری از عصر صفویه به شمار میرود که طبق برخی منابع معماری، کارکرد آن بیشباهت به پل طبیعت تهران نبوده و بهجای اینکه فقط محلی برای گذر باشد، جایی فوقالعاده برای توقف و لذتبردن از محیط اطراف بوده است. این پل ۱۳۳ متر طول، ۱۲ متر عرض و ۷٫۵ متر معبر دارد و در ساخت آن از مصالحی همچون آجر، سنگ و ساروج استفاده گشته است.
پل خواجو هم از نظر هیدرولیک و هم سازهای در هماهنگی کامل با بستر طبیعی زمین میباشد؛ بهطوری که پی پل خواجو بهعنوان سدی زیرزمینی در برابر دریاچه مخزن آب زیرزمینی اصفهان عمل مینماید. مضاف بر اینکه این پل سبب میشود که رودخانه در بالادست، سفره آب زیرزمینی شهر را افزایش دهد و در پایین دست، مثل زهکشی برای زمین بستر شهر عمل نماید.
در آن روزگار، زیر پایه پل را بهصورت سرتاسری شمع قرار داده و پهنه غیرقابل نفوذی به وجود آورده و داخل آن ساروج ریختهاند. علاوه بر این، دهانهها و کانالهای عبوری ایجاد نمودند که در نتیجه آن انرژی ناشی از آب که در پاییندست پل به هم میرسد، از بین میرود و حوضچه بسیار زیبایی شکل میگیرد. ضمن اینکه برخورد جریانهای متقاطع آب منجر به تشکیل حبابها و متعاقبا افزایش اکسیژن آب میگردد؛ محیطی که برای پرورش ماهی مناسب بوده است.
مطلب هدیه از سایت تورفارسی لاستیک comforser
مهندسان عصر صفوی با احداث پل خواجو و ایجاد تاسیسات تاخیرانداز و بندها و… مشکل آب شهر اصفهان را حل کردند و در عین حال با شستوشوی خاک و قابل کشت کردن زمین، باعث دوام و گسترش آبادانی شدند.
شکل نوک تیز پایههای پل در بالادست باعث میشوند که مثل یک آبشکن، فشار آب رودخانه به پل را به حداقل برسانند و شکل پلهای پایهها در پاییندست این خاصیت را دارند که موقع سیلاب، آب از روی پایهها جریان پیدا کند و به این ترتیب در اثر برخورد با پلهها، انرژی مخرب خود را از دست بدهد.
شکل نوک تیز پایههای پل در بالادست باعث میشوند که مثل یک آبشکن عمل نمایند.
فضای سبز حاشیه رودخانه زایندهرود که به افزایش رطوبت هوای شهر کمک نموده است و همین طور وجود کانالهایی که جریان عمودی آب در خاک را تضمین میکنند، از هوش سرشار مهندسان صفوی حکایت دارند؛ چراکه توانستند از سه بخش مهم محیط زیست یعنی زیر سطح زمین، سطح زمین و جو محفاظت کنند.
در بخش گذرگاه پل خواجو، طاقهای آهنگ و گنبدهای عرقچین قرار دارد که از طاقهای کهن ایرانی میباشند و به باربری و پایداری بهتر پل کمک میکنند.
در طراحی پل خواجو از تقارن انعکاسی و تناسب استفاده گشته است؛ بهطوری که کلیه جزییات با ریتم و آهنگ منظمی تکرار شدهاند و فضاهایی یک شکل و هماندازه با عملکرد یکسان دارند که بسیار زیبا و چشمنواز میباشد.
دانستنی های پل خواجو
از نکتههای جالب درباره پل خواجو، نقش و نگارهای متفاوت سرلوحههای دهنههای پل میباشد که جذابیت آن را دوچندان نمودهاند. هریک از این نقوش اثر یکی از هنرمندان شهر اصفهان میباشد و برای سالیان سال چشم هر بینندهای را به خود خیره کردهاند. جالب است بدانید که پل خواجو، یک پل مردانه بوده است و زنان حق عبور از آن را نداشتهاند.
پل خواجو نهتنها محلی برای عبور و مرور بوده، بلکه ساختمان شاه نشین را در دل خود جای داده است تا محل اقامت موقت شاهان و بزرگان باشد؛ ضمن اینکه در شرایط بحرانی میتوانست نقش سد و آببند را ایفا نماید. شاه نشین برای این ساخته شد تا هنگام برگزاری مسابقههای قایقرانی و شنا، امیران و بزرگان از این محل نظارهگر مسابقهها باشند.
هنگام وقوع سیل، پل خواجو آب را بهسمت یک سری کانال میبرد و باعث پخش شدن آن میگشت، به این ترتیب نهتنها سیل خسارتی به شهر نمیزد، بلکه سفرههای آب زیرزمینی را نیز پر مینمود. اگر این کانالها وجود نداشت، اصفهان شاید تاکنون بهخاطر سیلهای مختلف از بین میرفت.
عجایب پل خواجو
شیرهای سنگی: در دو سوی پل خواجو شیرهای سنگی زیبائی به چشم میخورد که اگر در کنار یکی از شیرها بایستید و به چشم شیر مقابل نگاه کنید، چشم آن شیر میدرخشد. برخی بر این عقیدهاند که این دو شیر سنگی نمادی از سپاهیان بختیاری میباشند که با شجاعت از اصفهان و زایندهرود حراست مینمایند. جالب است بدانید که روی بدن این شیرها، حرفی حکاکی شده که ظاهرا ابتدای اسم حجاران آنها بوده است. علاوه بر این، روی بدن این مجسمهها نمادهایی از ورزشهای باستانی دیده میشود . علاوه بر شیرهای سنگی، شمع های قرار گرفته در پل خواجو، طرح عقابی با بال های باز در پل خواجو، سنگ قبرهای شگفت انگیز پل خواجو و وجود آب در پایه های پل خواجو اشاره کرد. طرح عقاب زمانی که از بالا به این پل نگاه کنید قابل مشاهده خواهد بود
قبله نما: در تخت سنگی در سمت شمال پل و در نزدیکی یکی از شیرهای سنگی، قبلهنمایی وجود دارد که میتواند برای گردشگران جذاب باشد.
نمایی از گنبد حرم امام رضا (ع): یکی از بهترین زمانها برای بازدید از پل خواجو، شب میباشد؛ بهخصوص که حین قدمزدن بهسمت پل با دیدن دهنههای پایینی پل، گنبد حرم امام رضا (ع) برایتان تداعی میگردد.
شمع پل خواجو: این شمع از جذابیتهای جالب پل خواجو میباشد که اگر در زاویه ۳۰ درجه از سمت شرقی بیرون پل به دهانههای پایین پل بنگرید، شاهد آن خواهید بود که در اثر تداخل دهانهها به وجود میآید. این شمع مخصوصا در زمان غروب آفتاب بسیار دیدنی و زیبا میباشد.
سقف های طاق چشمهای (منحنی): سقفهای طاق چشمهای پل خواجو به شکلی طراحی شدهاند که از کنارههای اضلاع آن، لبههایی بهسمت روبهرو وجود دارد و اگر گردشگران در دو ضلع مقابل هم بایستند و از داخل این لبهها بهآرامی با هم صحبت کنند، میتوانند صدای یکدیگر را بشنوند.
تخته سنگ دیوارهها: هنگام قدمزدن در دهانههای زیر پل شاهد تخته سنگهایی با ابعاد مختلف روی دیوارهها خواهید بود که روی هرکدام علامت خاصی به چشم میخورد. گفته میشود، این علائم در واقع امضای هنرمندانی میباشد که وظیفه نصب تخته سنگ خود را داشتهاند. علت آن شاید این بوده است که میتوانستند جاگذاری صحیح سنگها را بررسی نمایند و در عین حال یادگاری از خود به جا بگذارند.
با این حال، برخی بر این باورند که برای ساخت پل از سنگهای به جا مانده از کاخهای ساسانی در منطقه جی اصفهان استفاده نمودهاند که تعدادی از سنگتراشان آنها اهل یونان بودهاند و علائم روی سنگها در واقع حروف الفبای یونانی میباشند.
عقاب تیز چنگال بر فراز زاینده رود: وقتی از بالا به پل خواجو بنگرید، شاهد عقاب تیزچنگالی خواهید بود که در حال پرواز روی رودخانه زاینده رود است. ساختمان شاه نشین (بیگلربیگی) و کنگرههای طبقات مختلف پل بهترتیب سر عقاب و پرهای آن را در ذهن تداعی میکنند.
ملات: یکی از ویژگیهای هوشمندانه پل خواجو بهکارگیری ملاتی در آن است که هرچه آب بیشتری به آن برسد، مقاومتر میگردد.
سنگ قبرهای عجیب: تعدادی سنگ قبر قدیمی همراه با تخته سنگهای حجاری شده در سال ۱۳۸۸ در اینجا پیدا شد که روی آنها علائم عجیب و غریبی وجود دارد. برخی از این سنگ قبرها در موزه سنگ تخت فولاد نگهداری میشوند.
تفاوت پل خواجو و سی و سه پل
عکاس: درفش کاویانی
ویژگیهایی که پل خواجو را از سایر پلهای اصفهان و همین طور سی و سه پل متمایز میکند، عبارتاند از وجود فضاهای معماری در پل، تزیینات کاشیکاری و نقاشی و عملکرد تبدیل پل به سد.
قابلیت سد بودن پل خواجو باعث ایجاد دریاچهای در پشت پل میشد که هم چشمانداز بدیعی را خلق مینمود و هم برای قایقسواری کاربرد داشت؛ ضمن اینکه آب آن در ماههای کمآب تابستان استفاده میگشت و برای آبیاری زمینهای کشاوری در پاییندست به کار میرفت. این دریاچه همچنین به افزایش آب چاههای درون شهر و اطراف رودخانه کمک میکرد.
عمارت مخصوصی که در وسط پل خودنمایی میکند و همان طور که گفتیم برای اقامت موقت خانواده سلطنتی شاه عباس صفوی به کار میرفت، وجه تمایز دیگر پل خواجو و سی و سه پل حساب میشود.
علاوه بر این، تعداد و طرح دهانههای پل خواجو تفاوت چشمگیری با طرح دهانههای سی و سه پل دارند؛ بهطوری که تعداد دهانههای پل خواجو ۲۴ عدد میباشد؛ در حالی که تعداد دهانههای سی و سه پل به ۳۳ عدد میرسد.
مطلب هدیه از سایت تورفارسی استاندارد sop چیست