روستاهای زرتشتی نشین یزد

در این قسمت از ایرانگردی تور فارسی به معرفی روستای زرتشتی نشین یزد میپردازیم .

روستای چم یزد ، پایتخت زرتشت نشینان ایران از توابع بخش مرکزی شهرستان تفت در استان یزد است. روستای چم با آب و هوای گرم و خشک در ۵ کیلومتری شمال خاوری شهر تفت واقع شده‌است.روستای چم تفت ازروستاهایی که میراث نیاکان و یادگار اجدادی، قانع و سازگار است و با سخت کوشی از زمین و آسمان یاری می گرفتند تا روزی حلال و ناب را به دست آورند.

زبان اهالی روستای چم ، فارسی با گویش یزدی و مذهبشان، دین اسلام شیعه و زرتشتی می باشد که بیش از ۷۰ درصد آنها باسواد هستند. دخمه چم از آثار باستانی زرتشتیان در این روستا است.یزد یکی از بزرگترین مراکز تجمع زرتشتیان در جهان محسوب می شود و از این رو آئینها و سنتهای کهن ایران زمین توسط زرتشتیان یزد هر ساله برگزار می شود.جشن سده که جشن پیدایش آتش محسوب می شود.

گیاهان این روستا شامل شاتره و خاکشیر است که کاربرد دارویی دارند و پوشش گیاهی برای چرای دام است.این روستا در دهستان پیشکوه قرار دارد و براساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۸۵، جمعیت آن ۱۱ نفر (۵خانوار) بوده‌است.اغلب ساکنان دائمی روستاها؛ کشاورزی، باغداری، دامداری، صید یا صنایع دستی می باشد. و محصولاتی نظیر انار، بادام، گندم، یونجه، جو، چغندر قند، شلغم، پیاز و گیاهان دارویی شاتره و خاکشیر دارند که پوشش گیاهی برای چرای دام هستند.

با وجود میزان کم بارندگی در مناطق کویری، پیشینیان ما با حفر قنات و تعبیه آب‌انبارها سعی در ذخیره‌سازی آب و نگهداری هرچه بهینه‌تر آن داشته‌اند.لباس زنان عموما رنگ‌های متفاوتی دارد. زنان سرپوش رنگارنگ و پیراهن آبی یا چهارخانه می‌پوشند و شلوارهای خال‌خال به‌پا می‌کنند. مردان اغلب در شکل اصیل، پوشاکی پنج تکه به‌تن دارند که شامل سربند، پیراهن‌زیر، پیراهن‌رو، شلوار و کفش می‌شود. البته دیدن مردان و زنان با پوشش کامل در محیط زندگی روستایی به‌طور معمول بعید است و پوشش کامل را برای مراسم و جشن‌های آیینی روستا استفاده می‌کنند.

این روستا دارای درخت سرو کهنسالی با قدمت ۳ هزار سال می‌باشد که با شماره ۴۰ در فهرست میراث طبیعی کشور به ثبت رسیده‌استاین درخت بلند در حیاط آتشکده چم قرار دارد و در کنار تنه آن جایگاهی برای روشن کردن شمع و آش مقدس زرتشتیان ساخته اند. قدیمی‌های منطقه از هجوم ملخ ها به بسیاری از انشعابات این درخت در حدود ۶۰ سال پیش و همچنین خشک شدن درخت در اثر وزش باد شدید در حدود ۵۰ سال قبل که منجر به ایجاد شکاف در تنه اصلی آن شده خبر می دهند که البته هم اکنون این شکاف توسط سیم بکسل بسیار قوی مهار شده است.

آتشکده را درست مرکز روستا می‌بینید؛ البته بازدید از آتشکده فقط مختص زرتشتیان است و بازدید عمومی ندارد (تنها آتشکده‌ای که امکان بازدید عمومی دارد آتشکده‌ یزد است). در گوشه‌ حیاط روی دیوار و درست پشت سرو، سنگ نبشته‌ای وجود دارد که توضیحاتی در مورد واقف این بنا و مبلغ وقف شده می‌دهد. صندوقی سبز رنگ هم نزدیک درب ورودی حیاط قرار گرفته که مبالغ جمع‌آوری شده‌ آن صرف مراقبت از سرو می‌شود. سرو همیشه استوار چم این روزها نیاز به مراقبت بیشتری دارد.
دخمهٔ زرتشتیان در چَم مربوط به دوره قاجار است و در روستای چم در شهرستان تفت استان یزد ایران واقع شده و این اثر در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۶۳۱۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

در روستای چم که درست کنار روستای مبارکه است، به رسم تمام شهرها و روستاهای زرتشتی‌نشین یک دخمه وجود دارد. زرتشتیان اجساد مردگان را در دخمه می‌گذاشتند تا خوراک جانوران شوند و تا گوشت این پیکرها خوراک کرکس‌ها شود و زمین را نیالاید، به این دخمه‌ها برج خاموشان می‌گفتند.

دخمه‌ها فاقد سقف بوده و ابعاد آن‌ها را متناسب با جمعیت هر روستا تعیین می‌کردند. گاهی برای یک روستا و گاهی برای دو یا چند روستا در مجاورت هم یک دخمه ساخته می‌شد؛ برای مثال دخمه‌ چم و مبارکه مختص به دو روستا است. دخمه‌ها را خارج روستا و دور از محل سکونت مردم می‌ساختند تا آلودگی ناشی از دخمه‌ها حتی با وزش باد به روستا نیاید.