تاریخچه میدان نقش جهان اصفهان

در تور فارسی می خواهیم تاریخچه میدان نقش جهان اصفهان را برای شما ارائه کنیم.

میدان نقش جهان، معروف به میدان شاه و پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران با نام رسمی میدان امام، میدان مرکزی شهر اصفهان میباشد.

بناهای تاریخی موجود در چهار طرف میدان نقش جهان شامل عالی‌قاپو، مسجد شاه (مسجد امام)، مسجد شیخ لطف‌الله و سردر قیصریه که ورودی اصلی بازارچه اصفهان میباشد. علاوه بر این بناها دویست حجره دو طبقه پیرامون میدان هستند که عموماً جایگاه عرضه صنایع دستی اصفهان می‌باشند.

میدان نقش جهان  در تاریخ ۸ بهمن ۱۳۱۳ به شماره ۱۰۲ در فهرست آثار ملی ایران ثبت گردید و در اردیبهشت ۱۳۵۸ به شماره ۱۱۵ جزء اولین آثار ایرانی بود که به‌عنوان میراث جهانی یونسکو هم به ثبت جهانی رسید.

 وسعت میدان نقش جهان اصفهان

 میدان نقش جهان معروف با نام تاریخی میدان شاه ،میدان امام ،این میدان طولی بیشتر از ۵۶۰متر و عرضی برابر با ۱۶۰متر دارد .این میدان با ۲۰۰حجره  دوطبقه پوشانده شده است . و قدمتی نزدیک به ۵۰۰ سال را نیز دارد .بناهای تاریخی  هم در دل این میدان ،باعث چندبرابر شدن زیبایی این میدان شده است .در طول دوره های گذشته طاق هایی در اطراف میدان برای محافظت از بناهای تاریخی ایجاد کردند که به مرور به حجره تبدیل شدند .

تاریخچه میدان نقش جهان

در دوره ی تیموریان میدان نقش جهان در ابعادی کوچکتر ساخته شد. و معروف به میدان کوشک بود .قبل آن  اینجا باغی بوده است به نام باغ نقش جهان که محلی بوده است که در آن ساختمان های دولتی وجود داشته است مربوط به حکومت دوره ی تیموریان .این میدان در دوره ی شاه عباس اول توسعه و گسترش یافته و به شکل کنونی در آمده است. بیشتر بناهای اطراف این میدان نیز  در همین دوره ساخته  شده است. بعد از انتقال پایتخت کشور از اصفهان به شیراز ، اهمیت میدان نقش جهان روز به روز کمتر گردید.اما در زمان شاه سلیمان و شاه سلطان حسین از رسیدگی به این میدان نیز جلوگیری شد .

میدان و بناهای اطرافش بیشتر در دوره قاجار تخریب شد اما با روی کار آمدن دولت پهلوی تمامی بناهای اطراف میدان به صورت کامل تعمیر و بازسازی گردیدند. تا امروز کار بازسازی و تعمیر این بناها بصورت مداوم انجام میشود. محل بنای میدان نقش جهان در محلی بود که قبل از آن باغ بزرگی به اسم نقش جهان در آنجا وجود داشت.عرض این میدان ۱۶۵متر ، طول آن بیش از ۵۰۰ متر و مساحت آن حدودا ۸۵ هزار متر مربع می باشد.

بازی چوگان ، برگزاری آئین ها و جشن ها وآتش بازی وبرگزاری نمایشهای مختلف  و مراسمات رسمی ،در دوره شاه عباس اول و جانشینان او در این محل بر گزار میگشت.یادگار از آن دوران دو دروازه سنگی چوگان میباشد که در این میدان بر جای مانده و دورتا دور این میدان بناهای  باشکوه مثل کاخ عالی قاپو ، سر در قیصریه،مسجد شیخ لطف الله و مسجد جامع عباسی ساخته شده است که هر کدام از آنها از معماری های فاخر و با شکوه دوره صفویان است.

مطلب هدیه تورفارسی: لایه بندی حرارتی در مخازن سدها

معماران و هنرمندان میدان نقش جهان

دستان هنرمند و تفکر خلاق معماران توانمند کشورمان به خصوص شیخ بهایی ، استاد علی اکبر اصفهانی و استاد محمدرضا اصفهانی وعلیرضا عباسی  خالق این میدان و بناهای اطراف آن از جمله کاخ عالی قاپو، مسجد شیخ لطف الله،مسجد امام و سر در قیصریه هستند.

میدان نقش جهان در زمان شاه عباس اول

در زمان شاه عباس اول ،پیش از ساخته شدن بناهای کنونی، محل برگزاری  بعضی از مراسم رسمی مثل جشن باستانی نوروز و اعدام محکومین به اعدام در میدان کوشک انجام میگشت . بناهای موجود کنونی را در دوران حکومت شاه عباس اول مربوط به سال ۱۰۱۱ قمری میباشد.

همچنین  از  ابتدای حکومت شاه عباس سطح میدان در ابعاد بزرگتری از میدان کوشک سابق شده و آتشبازی و مراسم چراغانی در آن برگزار میگشت. احتمالا نقشه ی این میدان از روی نقشه ی میدان حسن پادشاه در تبریز الهام گرفته شده باشد،دوتن از اساتیدی که میدان را به شکل امروزی طرح ریزی کردند استاد  علی اکبر و محمدرضا اصفهانی بودند. بر سر در مسجد جامع عباسی و محراب مسجد شیخ لطف الله نام این دو استاد حک شده است.

در مدت زمان ساخت میدان و پس از آن و در طول دوران حکومت صفویان ، میدان نقش جهان فعال و پویا بوده، ولی در زمان شاه سلیمان و شاه سلطان حسین ، به تدریج از رسیدگی به میدان کاسته شده است.

راکد شدن جوی های آب در دوره شاه سلطان حسین ، باعث خشک شدن آخرین درختانی که شاه عباس با دست خود کاشته بود گردید.

میدان نقش جهان  مظلوم ترین بنای اصفهان

این میدان هم مانند دیگر ابنیه تاریخی اصفهان مورد بی مهری حاکمان دوره قاجار قرار گرفت. در مدت آشفتگی ایران از حمله افغان ها تا روی کار آمدن حکومت قاجار، بخشهایی از عمارت نقاره خانه تخریب گردید. در دوران حکومت بعضی از حکمرانان محلی از جمله ظل السلطان و شاهزاده صارم الدوله این مجموعه تا مرز تخریب هم پیش رفت.در انتهای دوران قاجار قسمت بسیار زیادی از حجره ها خراب شده بود و کاشیکاری های گنبد ها شکسته و تکه تکه و همچنین میدان از همه جهت نیاز مبرم به بازسازی و مرمت داشت.

وجه تسمیه

در محل این میدان تا قبل از حکومت صفویان ، یک باغ به نام نقش جهان قرار داشته است. اسم این باغ را از شهری در آذر بایجان گرفته بودند که اکنون نام آن نخجوان است. در مورد این شهر حمدالله مستوفی گفته است: شهری خوش میباشد و آن را نقش جهان میخوانند و اکثر عمارات آن از آجر می باشد. در دوره رضا شاه بعد از بازسازی میدان و بناهای اطراف، نام رسمی میدان تبدیل به میدان شاه و همچنین مسجد جامع عباسی به مسجد شاه تبدیل گردید. میدان امام یا میدان امام خمینی نام رسمی این میدان در دوره حال حاضر می باشد.

میدان نقش جهان از دیدگاه تاریخ نویسان

جهانگرد فرانسوی معروف به دیو لافوا که در سال ۱۲۹۸ هجری قمری بازدید از این میدان داشته در مورد آن چنین می گوید:من نیازی به حل مسآله مهمی ندارم که مثل فیثاغورث یونانی در جهت آن تلاش کنم، بر عکس برای من کاملا محرز میباشد و با اطمینان کامل می توانم عنوان کنم که هیچگونه بنایی در دنیای متمدن و شهر نشین امروزی وجود ندارد که از هر جهت چه تقارن عمارت و چه زیبایی قابل قیاس با این میدان باشد. این تنها تفکرات شخصی و عقیده من نیست چرا که دیگر اروپاییان که متخصص مهندسی و معماری میباشند این دیدگاه را دارند.

همچنین جهانگرد ایتالیایی به نام پیترو دلاواله این نظر و عقیده را دارد که: گرداگرد این میدان فاخر را از بناهایی برابر و هماهنگ و زیبا احاطه کرده است که در هیچ نقطه ای اتصال آن قطع نشده است، همه دکان ها هم تراز با خیابان ها و همه در ها بزرگ میباشند و بالای آن ها پنجره ها و ایوان هایی با زیباترین و متنوع ترین تزئینات چشم اندازی میکند.

طرح فوق العاده شیک میدان نقش جهان

علیرضا عباسی کتیبه سر در مسجد با خط ثلث نوشته است علیرضا،خوشنویس معروف دوران صفوی و تاریخ به سال ۱۰۲۵ هجری نشان از این میباشد  که شاه عباس این مسجد را از اموال پاک و بی ریای خود بنا کرده است و ثوابش را به روح جد بزرگ خودش شاه طهماسب هدیه کرده.در قسمت پایینی این کتیبه،کتیبه دیگری که با خط محمدرضا امامی نقاشی شده است نصب شده که به این طریق از مقام معماری و مهندسی،معمار مسجد جامع جدید اصفهان ( در مقابل مسجد جامع عتیق ) یعنی استاد علی اکبر اصفهانی تقدیر و قدردانی گشته .ارتفاع گنبد بزرگ مسجد ۵۲ متر و مناره های داخل آن به ارتفاع ۴۸ متر و مناره های سردر آن در میدان نقش جهان به ارتفاع ۴۲ متر می باشد .قطعه های عظیم سنگهای مرمری همپارچه  و سنگاب های نفیس، به ویژه سنگاب نفیس شبستان غربی گنبد عظیم که مورخ به سال ۱۰۹۵ هجری میباشد،از قسمتهای بسیار دیدنی  این مسجد بی مانند جهان اسلام میباشد.

ابنیه اطراف میدان نقش جهان

در قسمت و ضلع شرقی  میدان نقش جهان، مسجد شیخ لطف الله بنا شده است. این مسجد نیز به فرمان شاه عباس اول  در سال ۱۰۱۱ شروع و در سال ۱۰۲۸ به پایان رسید.استاد محمدرضا اصفهانی معماری این مسجد را بر عهده داشته و علیرضا عباسی خوشنویس معروف زمان صفویه کتبیه سر در آن را به خط ثلث نوشتاری کرده است.

شاه عباس این مسجد را برای قدردانی از  پدر زن خود یعنی شیخ لطف الله که از علمای بزرگ شیعه و از مردمان جبل عامل و لبنان حال حاضر بود ساخت . در کنار این مسجد ، مدرسه ای نیز برای شیخ لطف الله بنا شد تا در آن تدریس کند که متاسفانه خراب شده است. مسجد شیخ لطف الله با اینکه مناره و صحن ندارد اما گنبد بزرگی دارد که در کمتر معماری هایی میتوان دید،یکی دیگر از محسنات این مسجد نداشتن مشکل قبله است چون با قرار گرفتن این مسجد در ضلع شرقی میدان قبله از دهلیز قابل دید می باشد.مسجد جامع عباسی در سال ۱۰۲۰به فرمان شاه عباس اول ساخت آن شروع شد ودر سال ۱۰۲۵ساخت آن پایان یافت .در مدرسه سلیمانیه که در سمت جنوب غربی مسجد جامع عباسی است سنگ ساعت قرار دارد که ظهر دقیق اصفهان را در همه فصول نشان می دهد .کاخ عالی قاپو به دستور شاه عباس که شامل پنج طبقه می باشد ورضا عباسی مینیاتور و نقاشی های این کاخ را انجام داده است .

مطلب هدیه تورفارسی: عینک بلوکات