عمارت چهل ستون

 عمارت چهل ستون اصفهان یکی از مشهورترین و زیباترین مکان‌های تاریخی و گردشگری اصفهان میباشد که با معماری و طراحی چشمگیر خود، گردشگران را شیفته زیبایی‌هایش میکند. کاربری کاخ چهلستون اصفهان محل دیدار با نمایندگان و سفرای خارجی و یک مرکز سلطنتی حکومت صفویه در گذشته بوده است. نقاشی‌ها و تزئینات تالارهای مختلف کاخ چهل ستون، نمایشگر اوج هنر دوران صفویه میباشد و هدف از آن تحت تاثیر قرار دادن سفرای خارجی در گذشته بوده است.

عمارت چهل ستون یا چهلستون اصفهان در سال ۱۰۵۷ هجری قمری با طرح  ایجاد یک باغ وسیع با عمارتی میان این باغ به شکل کلاه فرنگی در دوران شاه عباس اول عباسی پایه گذاری شد.کاخ چهل ستون در میان یک آبنمای زیبا قرار دارد و جلوه‌ای شگفت انگیز را پدید آورده است. چهل ستون در اصل تنها ۲۰ ستون را دارا میباشد. ولی انعکاس آن در آبنمای کاخ، چهل ستون را پدید می آورد. شاید بپرسید چرا عدد چهل برای طراحی این کاخ انتخاب شده است. دلیل آن، تقدس عدد چهل در مذهب شیعه یعنی دین رسمی فرمانروایان صفوی که ترویج آن در ایران بودند میباشد.این عمارت با روی کار آمدن شاه عباس دوم نیز گسترش پیدا کرد و تالارها و ایوان های دیگری به این بنا افزوده شد .این عمارت محل پذیرایی از رجال ،مهمانان حکومتی و مهمانان خارجی بوده است ‌

عمارت چهلستون در بخش‌های داخلی خود دارای تزئینات بسیاری بر روی ستون‌ها، نقاشی‌های دیواری و نقاشی‌هایی بر سقف تالارها میباشد که رویدادهای تاریخی را نمایش می‌دهد. همچنین آینه کاری تالارها بخشی دیگر از جلوه گری این کاخ زیبا میباشد.

ساختمان کاخ

ایوان عمارت چهل ستون مرکب از دو بخش میباشد یک بخش که بر ۱۸ ستون چوبی و رفیع استوار میباشد که ارتفاع این ستون ها حدود ۱۴ متر می باشد و چهار ستون وسط که بر روی ۴ شیر سنگی قرار گرفته و حجاری آن‌ها به گونه ای میباشد که دو شیر به یک سر انسان نشان داده می‌شوند. از دهان این چهار شیر آب فوران می‌کند و به حوض مرمری تالار می‌ریزد. قسمت دیگر که کمی مرتفع تر میباشد سردر ورودی تالار را تشکیل می‌دهد و در بعضی منابع آن را تالار آئینه مینامند.

این قسمت بر دو ستون قرار گرفته و سراسر آن مزین به آئینه کاری وسیع و پرکاری میباشد که در آن آئینه‌های ریز و خوش نقش به صورت معرق در کنار آئینه‌های قدی و خشتی به کار برده شده . در زمان صفویان ،هنر آیینه کاری را رواج زیادی داشته است ،زیرا در ایران قدیم آئینه نشانه نور و روشنایی و پاکی بودخه است .سقف تالار از قاب‌های چوبی و به اشکال مختلف هندسی ساخته شده‌اند. تصویر قرینه حوض مرمرین وسط ایوان در تزئینات سقف مشاهده می‌شود. این قرینه سازی شباهت بسیاری با ایوان عالی قاپو دارد.

موزه چهل ستون اصفهان

موزه چهل ستون در مهر ماه سال ۱۳۲۷ پایه‌گذاری شد و پس از چند مرحله بازسازی و مرمت کاخ چهلستون، اکنون موزه چهلستون میزبان آثار خطی و نسخ تاریخی، ظروف تزئینی و آثاری در حوزه هنرهای زیبا مانند قالی و قالیچه و اشیای سفالی و چینی و … میباشد. اشیای موجود در موزه چهلستون شامل این مجموعه‌ها هستند:

مجموعه آثار سفال و کاشی
مجموعه ظروف شیشه‌ای، آبگینه
مجموعه سکه از ماقبل تاریخ تا کنون
مجموعه آثار دوران تاریخی و آثار دوران اسلامی
مجموعه آثار دوران صفویه مانند نسخ خطی کوفی قرآن و قباله‌های ازدواج
مجموعه سنگ نگاره ها و نوشته های تاریخی
مجموعه فرش های دست باف منحصر به فرد و قدیمی

موزه چهل ستون پس از موزه گلستان، دومین کاخ موزه کهنسال ایران است.

باغ چهل ستون اصفهان

باغ چهلستون اصفهان  چیزی بیش از ۶۷ هزار متر مربع مساحت دارد و کاخ چهل ستون در میان آن با مساحتی ۲ هزار متر مربعی قرار دارد. باغ چهلستون یکی از ۹ باغ ایرانی میباشد که در فهرست میراث تاریخی یونسکو نیز به ثبت رسیده است.

مطلب هدیه تور فارسی: جزیره گنج ایران

معماری کاخ چهل ستون

کاخ چهلستون از نخستین بناهایی میباشد که در آن تزئین وسیع، آینه ‌کاری، نقاشی های بزرگ دیواری و ستون های چوبی، با سرستون های مقرنس به کار برده شده است. تمام دیوارها با آینه ‌های قدی و شیشه‌ ها و نقاشی های رنگی و زیبا تزئین شده بوده.نقاشی هایی در کاخ مرکزی وجود دارد که برخی از آنها در دوران قاجار نقاشی شده است ،این نقاشی ها درباره جنگ چالدران،جنگ شاه اسماعیل و ازبکان ،جنگ نادرشاه و هندوستان است .و برخی نقاشی ها به گفته برخی منابع از توسط نقاشان چینی،نقاشی شده است .یکی از ویژگی های معماری این کاخ ،طاق گنبدی شکل آن است.همه درها و پنجره ها از نوع منبت و خاتم بوده است و حتی  می توان هنر گره چینی را  در پنجره ها و در های کاخ شرقی مشاهده کرد . مهارت و استادی ایرانیان در طرح این کاخ به خوبی دیده می شود که در آن فضای خارج از عمارت با فضای داخل آن، چنان مربوط و هماهنگ میباشد که نمی توان تشخیص داد کجا یکی پایان می یابد و دیگری آغاز میشود. ایوان اصلی و چشمگیر کوشک با ستون های متعدد که از ویژگی های بنا محسوب میشوند.

معماری این کاخ ترکیبی از هنر معماری چینی و ایرانی و فرنگی میباشد. عمارت چهل ستون مشتمل بر یک ایوان اصلی (بزرگ) به طول ۳ متر و عرض ۱۷ متر و ارتفاع ۱۴ متر رو به شرقی ساخته شده است.ستون های ایوان هشت ضلعی از جنس چوب چنار و کاج میباشد.

استخرِ مقابل عمارت به طول ۱۱۰ متر و عرض ۱۶ متر هم ‌اکنون نیز طراوت و زیبایی خاصی به این کاخ میبخشد. در گذشته جهش آب در حوض وسط تالار از دهان شیرهایی که در چهار گوشه حوض قرار داشتند و فواره‌ های سنگی که نقطه به نقطه در جوی کوچک اطراف عمارت قرار داشتند، صفای مخصوصی به این عمارت میداده.  تناسبات استخر مقابل کاخ برای دیدن تصویر کاخ در آب و تیرگی کف استخر به منظور هرچه عمیق‌ تر نشان دادن آن طراحی شده است.

سرنوشت کاخ چهل ستون در دوره قاجار

آنچه از نوشته‌های سیاحانی مانند اوژن فلاندن و پاسکال کوست  که در دوران سلطنت محمدشاه قاجار به ایران سفر کردند و همچنین مادام دیولافوآ در سال ۱۲۹۸ هجری قمری (۱۲۵۹ هجری شمسی) برمی‌آید، بنای کاخ و باغ چهلستون تا آن زمان به حالت قدیمی خود باقی مانده و تغییری نکرده بود. هرچند متاسفانه در سال ۱۳۰۰ هجری قمری (۱۲۶۱ هجری شمسی)، در زمان حکومت ظل السطان (حاکم اصفهان و فرزند ناصرالدین شاه قاجار) بنای کاخ و باغ به شدت آسیب دید و خرابی‌های زیادی در آن به بار آمد؛ به عنوان مثال در دوران او حوض مرمرین و جوی‌های سنگی باغ پر، و مجاری آبی آن مسدود گردید.در آن زمان یکی از تجار اصفهان به نام ملکالتجار این کاخ را از ضل السطان می خرد تا آن را از تخریب نجات دهد .

مادام دیولافوآ، آرایش درختان و گیاهان باغ چهلستون را در سفرنامه های خود این‌گونه توصیف میکند و تصویر دقیقی از این باغ در دوره‌ قاجار می‌دهد:

درختان چنار بلند با شاخه‌هایی تا راس تراشیده، در امتداد محور اصلی و دو طرف استخر، در جشن‌ها مزین به نور هستندند. در پای آنها گل‌ها بدون توجه به رنگ و جنس، در کُرت‌ها (باغچه) خودنمایی می‌کنند. درون کرت‌ها، درختان میوه نیز دیده میشوند.

با نزدیک شدن روزهای پایانی حکومت قاجار، بر شدت تخریب و بی‌توجهی به بناهای صفوی اضافه گردید. در اواخر این دوره، کاخ‌های عالی قاپو و چهلستون، به زباله‌دانی تبیدل شده بودند. به عنوان مثال در این زمان برای نقاشی کردن دوباره دیوارهای کاخ چهلستون از رنگ روغن شده و مساله‌ای که باعث شد نقاشی‌های زیرین کاخ، از دیوار جدا شوند و به صورت تکه تکه دربیایند. دیگر تزئینات این بنا و درهای خاتم آن نیز از این هجمه ویرانی در امان نماندند و صدمه‌های بسیاری بر آنها وارد شد.

آینه‌هایی که به گفته شیخ جابر انصاری هر فردی را تا فاصله ۱۸۰ متری کاخ نشان می‌داد، کنده و همراه درهای خاتم و تابلوها به عمارت مسعودیه در تهران برده شدند. بنابر گفته او فرش دو رو بافتی که در این کاخ موجود بود در میانه سال‌های ۱۲۹۸ تا ۱۳۰۵ هجری قمری (۱۲۶۰ تا ۱۲۶۷ هجری شمسی) تکه پاره شد و نابود شد. از دیگر تخریب‌هایی که گریبان این کاخ را گرفت پوشانده شدن دوباره نقاشی‌ها، این بار با گچ بود.

دوره پهلوی

وضعیت رسیدگی به کاخ چهلستون در زمان حکومت پهلوی رو به بهبود رفت و کار ترمیم این کاخ به یک موسسه باستان شناسی ایتالیایی واگذار گشت. این موسسه با استفاده از عکس‌های قدیمی موجود از کاخ، در و پنجره‌های جدید را به شیوه قدیمی نصب و نقش و نگارها و نقاشی‌هایی که زیر گچ پنهان شده بودند را احیا کرد. کاخ بعد از این تعمیرات به موزه تبدیل شده و در آن آثار مهمی از دوره‌های مختلف تاریخی به نمایش درآمد.

مطلب هدیه تور فارسی: ثبت همایش